Tokom 16. veka manastir Rujan, nadomak Užica bio je kulturni i prosvetni centar. U njemu je radila jedna od prvih srpskih štamparija gde je 1537. godine nastalo i čuveno Rujansko četvorojevanđelje, prva knjiga štampana u Srbiji.

Iako siromašni rujanski kaluđeri nisu imali ni alata, ni materijala , ni novca za izlivanje metalnih slova, oni su slova rezali od drveta. Smatralo se da su na drvenoj ploči, izjedna, izrezivali celu stranicu, ili kako se danas dokazuje , ipak izrezivali, pa potom slagali, slovo po slovo, rujanski kaluđeri su tu drvenu stranicu otiskivali na hartiji, koja je verovatno bila mletačkog porekla. Neki istraživači ističu da su neka od tih slova obla, nejednakog, poprilično grubog oblika, dok su druga “ uža, ujednačenija i demokrativnija”. Drugi istraživači razlikuju čak četiri različita sloga, što bi moglo značiti da su Teodosiju pomagala još tri kaluđera, od kojih se svaki može prepoznati po svom posebnom drvenom rukopisu. Rujansko četvorojevanđelje je štampano u dve boje, crvenoj i crnoj. Prvo su bojena i otiskivana crna slova.Potom su bojena i posebno otiskivana crvena slova. Crvena nisu bila samo neka slova u ovoj knjizi, ukoričenoj u drvene korice, obložene kožom, nego je crven bio i ceo predeo oko crkve i manastira

Danas u ovoj svetinji, na samo dvadesetak kilometara od Užica žive iguman i dva iskušenika.

jeromonah Teodosije – iguman manastira Rujan 

Od starog manastira ostao je samo jedan kameni stub koji je ugrađen u novi hram, a inicijativu za njegovo obnavljanje pokrenuo je 2004. godine tadašnji episkop žički Hrizostom.

„Prvo je sagrađen hram, zatim konak, zvonik i pmoćni objekti“, priseća se rujanski iguman i dodaje da su radovi tek bili počeli kada je on došao u manastir.

Manastir je obnovljen u periodu od 2004-2006. godine kada je osveštan i naseljen monasima. Kao i prvobitni hram i novi je posvećen Svetom Georgiju i obložen crvenim kamenom koji podseća na ruj, biljku crvene boje. Hram je zidan u stilu bazilike. Manastir Rujan ima poseban značaj za čitavu evropsku i srpsku baštinu. U tom manastiru je štampana jedna od prvih knjiga kod Srba, jednom jako interesantnom tehnikom, drugačijim nego što je to bio slučaj sa Gutenbergovom Biblijom.

Na kraju Rujanskog četvorojevanđelja monah Teodosije je zapisao da je knjiga nastala u selu Vrutci, podno planine Ponikve u manasitru Rujan što su i prvi pisani podaci vezani za ovu svetinju posvećenu svetom velikomučeniku Đorđu. Manastir je dobio ime po biljci ruj, koja raste ju klisuri reke
Đetinje . 

Manastir Rujan je imao važnu istorijsku ulogu i bio je značajan duhovni i prosvetni centar oko kog se okupljalo srpsko stanovništvo u doba Osmanlija. U njemu je, u prvoj polovini 16. veka radila jedna od prvih štamparija u Srbiji. U njoj je nastao jedan od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne pismenosti: Rujansko četvorojevanđelje, prva štampana knjiga na teritoriji Srbije. Knjigu je štampao monah Teodosije najverovatnije1537. godine. Jedini kompletno sačuvani primerak danas se čuva u Pragu, u Šafarikovoj biblioteci.

U porti manastira nalazi se spomenik monahu Teodosiju, a u njoj je, po sopstenoj želji, sahranjen episkop žički Hrizostom Stolić (1939-2012) koji je i pokrenuo obnovu manastira.

Manastir je muški. Uvek je otvoren kao i prostorija u kojoj se pale sveće. Liturgija nedeljom i praznicima počinje u 08.00 sati.

• sopstvenim prevozom – ukoliko krenete iz Užica ka jezeru Vrutci, stići ćete do raskrsnice na Malića brdu gde levo skretanje vodi ka Vrutcima. Nakon nekoliko stotina metara se nalazi put sa desne strane koji vodi do manastira;

Ovaj tekst je finansiran sredstvima Grada Užica kroz projekat odobren po Konkursu za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja u oblasti javnog informisanja na terotoriji grada Užica za 2024 godinu